سلامت کودکان به عوامل مختلفی از جمله رژیم غذایی، خواب، بهداشت و فعالیت بدنی بستگی دارد. رعایت همه‌ی این پارامترها برای کودکان، به‌ویژه کودکان کم سن و سال، دشوار و گاهی غیر ممکن است. بنابراین، این والدین هستند که باید به حفظ سلامت فرزندان خود کمک کنند.
انتخاب‌ها و تصمیم‌گیری‌های شما به‌عنوان پدر یا مادر قبل از تولد فرزندتان شروع می‌شود. انتخاب‌هایی که در رابطه با سلامت فرزندتان انجام می‌دهید، کل زندگی او را تحت تأثیر قرار میدهد. بنابراین، باید با فکر و اطلاعات فراوان تصمیم‌گیری کنید. در این مقاله از دیجی‌کالا مگ به چند نکته‌ی مهم درباره‌ی سلامت کودکان که والدین باید به آن‌ها توجه کنند، می‌پردازیم.
۱. درباره‌ی تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک تصمیم بگیرید
تغذیه با شیر مادر یک راهکار فوق‌العاده مفید برای ایجاد پیوند بین شما و کودک است. شیر انسان به‌طور طبیعی سرشار از انواع مواد مغذی و فاکتورهای ایمنی است که می‌توانند به محافظت از کودک در برابر میکروب‌ها کمک کنند. در جدیدترین دستورالعمل‌های تغذیه‌ای توصیه می‌شود که کودکان را به‌طور انحصاری برای ۶ ماه اول تولد با استفاده از شیر مادر تغذیه کنید و این کار را حداقل تا یک سالگی ادامه دهید. در صورت تمایل می‌توانید برای مدت طولانی‌تری از شیر مادر برای تغذیه‌ی فرزندتان استفاده کنید.
با این حال، شیردهی برای همه‌ی افراد امکان‌پذیر نیست. این کار مستلزم صرف زمان زیاد و پیروی از رژیم غذایی سالم است. بعضی از افراد هم از نظر جسمی قادر به شیردهی نیستند. این یک تصمیم کاملا شخصی است که آیا شما می‌خواهید با شیر خود فرزندتان را تغذیه کنید یا خیر. اگر شیر نمی‌دهید یا می‌خواهید به کودکتان هم شیر خشک و هم شیر مادر بدهید، باید بدانید که شیر خشک هم می‌تواند مواد مغذی ضروری برای رشد کودک را فراهم کند.
۲. از پوست کودک در برابر نور خورشید محافظت کنید
اشعه‌ی ماوراء بنفش (UV) می‌تواند به پوست آسیب برساند و احتمال ابتلا به سرطان پوست را در سنین بالاتر افزایش دهد. کودکان کمتر از ۶ ماه باید در صورت امکان از نور مستقیم خورشید دور باشند. تا جایی که ممکن است کودک خود را در سایه نگه دارید. همچنین بهتر است از کلاه و لباس سبک وزنی که دست و پاهای او را می‌پوشاند، استفاده کنید. فقط به خاطر داشته باشید که کودکان ممکن است بیش از حد گرم شوند. فرزندتان را از نظر هرگونه علائم کم‌آبی به دقت زیر نظر داشته باشید.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) استفاده از کرم ضدآفتاب را برای کودکان کمتر از ۶ ماه توصیه نمی‌کند. چون خطر عوارض جانبی مانند بثورات پوستی افزایش می‌یابد. کودکان بزرگ‌تر از ۶ ماه باید از کرم ضدآفتابی استفاده کنند که SPF (فاکتور حفاظتی در برابر خورشید) آن حداقل ۳۰ باشد. اگر می‌خواهید از کرم ضدآفتاب برای کودکتان استفاده کنید، حتما با یک متخصص اطفال درباره‌ی محصولات مخصوص کودکان صحبت کنید.
۳. به منظور حفظ سلامت کودکان به برنامه‌ی واکسیناسیون پایبند باشید
واکسیناسیون یک اقدام مهم و حیاتی برای جلوگیری از بیمار شدن کودک است. واکسن‌ها به سیستم ایمنی در واکنش نشان دادن نسبت به یک میکروب خاص کمک می‌کنند. واکسن‌های توصیه شده بسته به سن کودک متفاوت هستند. برای مثال، توصیه می‌شود که کودکان واکسن‌های زیر را در مقاطع زمانی خاص و طی ۲ سال اول زندگی دریافت کنند.
- دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه (DTaP) یا واکسن سه‌گانه
- هپاتیت B که اولین دوز آن طی ۱۲ ساعت اول زندگی تزریق می‌شود
- سرخک، اوریون و سرخجه (MMR)
- فلج اطفال
- ب ث ژ (BCG) برای جلوگیری از بیماری سل
- آنفولانزا
- آبله‌مرغان
رعایت برنامه‌ی واکسیناسیون ممکن است سخت به نظر برسد، اما متخصص اطفال با اطلاع دادن زمان واکسن‌های بعدی به شما کمک می‌کند. واکسیناسیون فقط برای حفظ سلامت کودکان خردسال مهم نیست. کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان هم باید واکسن‌های خاص زیر را دریافت کنند.
- واکسن دیفتری و کزاز یا واکسن دوگانه هر ۱۰ سال یکبار
- واکسن ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
- واکسن سالانه‌ی آنفولانزا
- واکسن COVID-19 (کرونا)
همه‌ی این واکسن‌های توصیه شده بی‌خطر و مؤثر هستند. برای اطمینان از این امر باید واکسن‌ها آزمایشات دقیقی را پشت سر بگذارند تا بتوان آن‌ها را در دسترس عموم مردم قرار داد. اگر درباره‌ی واکسیناسیون کودکان سؤال یا نگرانی خاصی دارید، با متخصص اطفال مشورت کنید.
۴. روی یک رژیم غذایی مغذی تمرکز کنید
انتخاب‌های غذایی که برای فرزندتان انجام می‌دهید، روی الگوی غذایی او در سنین بالاتر تأثیر می‌گذارد. علاوه بر این، یک رژیم غذایی نامتعادل می‌تواند در آینده به انواع مشکلات و بیماری‌ها از جمله چاقی، بیماری قلبی و دیابت منجر شود. بنابراین، به منظور حفظ سلامت کودکان باید به مصرف مواد غذایی زیر اهمیت دهید.
- میوه‌ها و سبزیجات
- غلات کامل
- گوشت قرمز کم چرب
- ماهی تازه
- ماکیان
- لبنیات بدون چربی یا کم چرب برای کودکان بالای دو سال (کودکان یک تا دو ساله باید از لبنیات کامل یا پرچرب استفاده کنند)
- غذاهای غنی از فیبر مانند حبوبات و سبزیجات برگ‌دار
مصرف غذاهای سرشار از چربی‌های اشباع، چربی‌های ترانس، سدیم (نمک)، قند و کربوهیدرات‌های تصفیه شده باید توسط کودکان محدود شود. تقریبا همه‌ی کودکان از طریق غذاهایی که روزانه می‌خورند، مقدار زیادی ویتامین‌های A ،B ،C و D دریافت می‌کنند. معمولا استفاده از مکمل مولتی‌ویتامین برای کودکان بالای دو سال ضروری نیست.
مهم است که بدانید نیازهای تغذیه‌ای با بزرگ‌تر شدن فرزندتان تغییر می‌کنند. حتما با متخصص اطفال مشورت کنید تا مطمئن شوید که کودک شما رژیم غذایی لازم خود را دریافت می‌کند.
۵. کودک را به تمام کردن بشقاب غذای خود مجبور نکنید
فرزندتان می‌داند چه زمانی سیر است و نباید غذا بخورد. در حقیقت، بدن کودکان به آن‌ها اجازه میدهد که متوجه شوند به اندازه‌ی کافی غذا خورده‌اند. پرخوری می‌تواند به افزایش وزن ناخواسته منجر شود.
ممکن است کودک شما در ابتدا بعضی از انواع غذاها را دوست نداشته باشد. معمولا ذائقه‌ی کودک با افزایش سن تغییر می‌کند. احتمالا خود شما می‌توانید غذاهایی را که در دوران کودکی دوست نداشتید و اکنون در بزرگسالی از مصرف آن‌ها لذت می‌برید را به یاد بیاورید. استراتژی‌های زیر به شما کمک می‌کنند تا فرزندتان را به امتحان کردن غذاهای جدید تشویق کنید.
- ممکن است مدتی طول بکشد تا کودک یک غذای جدید را امتحان کند. بنابراین، سعی کنید صبور باشید.
- اگر فرزندتان نمی‌خواهد غذای جدیدی را امتحان کند، او را تحت فشار قرار ندهید. چند روز صبر کرده و سپس دوباره همان غذا را در اختیار او قرار دهید.
- سعی کنید مواد غذایی جدید را در کنار غذاهایی که می‌دانید کودکتان دوست دارد، سرو کنید.
- چند غذای مختلف با ارزش غذایی مشابه را به کودک خود پیشنهاد دهید. بگذارید او انتخاب کند که کدامیک را می‌خواهد.
- غذاها را با بافت‌های مختلف، به‌عنوان مثال به شکل پوره یا خردشده، در اختیار کودک قرار دهید.
۶. برای حفظ سلامت کودکان آن‌ها را به انجام فعالیت بدنی تشویق کنید
آمارها نشان میدهد که طی سالیان اخیر شیوع چاقی در میان کودکان و نوجوانان افزایش یافته است. فعالیت بدنی برای حفظ سلامت کودکان بسیار مهم است. مقدار و نوع فعالیت بدنی توصیه شده بسته به سن کودک متفاوت است.
کودکان ۳ تا ۵ سال
کودکان در این محدوده‌ی سنی باید تشویق شوند تا در طول روز فعالیت‌های مختلفی را با شدت‌های متفاوت انجام دهند. بهتر است این کودکان روزانه حدود سه ساعت فعالیت داشته باشند. چند نمونه از فعالیت‌هایی که باید انجام شوند در زیر قرار داده شده‌اند.
- بازی کردن با سایر کودکان
- استفاده از سه‌چرخه یا دوچرخه
- فعالیت هایی که شامل پریدن، جست و خیز کردن یا غلتیدن می‌شوند
کودکان و نوجوانان ۶ تا ۱۷ سال
این گروه‌ی سنی باید هر روز ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط تا شدید داشته باشند. این فعالیت‌ها باید شامل انواع مختلفی از ورزش‌ها مانند نمونه‌های زیر باشند.
- فعالیت‌های هوازی؛ از ورزش‌های هوازی می‌توان به دویدن، شنا و ورزش‌هایی مانند فوتبال و بسکتبال اشاره کرد. کودکان و نوجوانان باید حداقل سه روز در هفته و هر بار ۶۰ دقیقه ورزش هوازی انجام دهند.
- فعالیت‌های تقویت‌کننده‌ی عضلات؛ باید حداقل سه بار در هفته فعالیت‌هایی مانند کوهنوردی یا وزنه زدن (برای نوجوانان) انجام شود.
- فعالیت‌های تقویت‌کننده‌ی استخوان؛ این نوع فعالیت‌ها شباهت زیادی به فعالیت‌های هوازی دارند. به‌عنوان مثال، می‌توان به دویدن، بسکتبال و طناب زدن اشاره کرد. بهتر است فعالیت‌های تقویت‌کننده‌ی استخوان حداقل سه روز در هفته انجام شوند.
علاوه بر این، شما می‌توانید در صورت امکان با مشارکت دادن فرزندتان در فعالیت‌های خانگی، به‌عنوان مثال شستن ماشین، میزان فعالیت‌های روزانه‌ی او را افزایش دهید.
۷. به سلامت دهان و دندان کودکان اهمیت دهید
پوسیدگی دندان یکی از شایع‌ترین مشکلات دوران کودکی است. پوسیدگی دندان نه تنها باعث ناراحتی و درد می‌شود، بلکه می‌تواند به بروز مشکلاتی در صحبت کردن، غذا خوردن و یادگیری منجر شود. سعی کنید دندان‌های کودکتان را دو بار در روز با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
طبق توصیه‌ی آکادمی اطفال آمریکا، برای کودکان زیر سه سال باید مسواک کمی به خمیردندان حاوی فلوراید آغشته شود. کودکان بالای سه سال می‌توانند از خمیردندان حاوی فلوراید به اندازه‌ی یک نخود استفاده کنند. علاوه بر این، کودک باید هر ۶ ماه یک بار فلورایدتراپی دریافت کند. آکادمی دندانپزشکی اطفال آمریکا توصیه می‌کند که وقتی اولین دندان‌های کودک درآمد، او را به دندانپزشکی ببرید.
۸. شستن دست‌ها و رعایت بهداشت را آموزش دهید
شستن صحیح دست‌ها یکی از مؤثرترین راه‌ها برای حفظ سلامت کودکان و پیشگیری از بیماری‌ها محسوب می‌شود. به همین دلیل، مهم است که به کودک یاد دهید که چه موقع و چگونه دست‌های خود را بشوید. معمولا کودک باید در زمان‌های زیر دست‌های خود را بشوید.
- بعد از استفاده از سرویس بهداشتی
- بعد از سرفه یا عطسه کردن
- پس از ورود به داخل منزل
- قبل و بعد از غذا خوردن
- پس از دست زدن به حیوانات
برای آموزش نحوه‌ی شستن دست‌ها به فرزندتان مراحل زیر را همراه او انجام دهید.
- دستان خود را زیر شیر آب خیس کنید.
- کاملا دست‌ها، بین انگشتان و زیر ناخن‌های خود را به صابون آغشته کنید.
- دستان خود را حداقل ۲۰ ثانیه با صابون بشویید.
- دست‌هایتان را زیر شیر آب بگیرید تا شسته شوند.
- دست‌های خود را با استفاده از یک حوله‌ی تمیز خشک کنید.
همان‌طور که کودک شما بزرگ‌تر می‌شود، موضوعات بهداشتی دیگری را باید با او در میان بگذارید که بعضی از آن‌ها به شرح زیر هستند.
- پوشاندن دهان و بینی در هنگام سرفه یا عطسه
- استفاده از سرویس بهداشتی
- حمام کردن و دوش گرفتن
- شانه کردن و شستن موها
- مسواک زدن و نخ دندان کشیدن
- کوتاه کردن ناخن‌های دست و پا
- استفاده از دئودورانت یا ضدتعریق
- اصلاح موهای بدن (اگر تصمیم به انجام این کار دارند)
- بهداشت قاعدگی
۹. به منظور حفظ سلامت کودکان به خواب آن‌ها توجه کنید
اگرچه خواب برای همه‌ی افراد مهم است، اما برای کودکان از اهمیت بیشتری برخوردار است. خواب ناکافی سلامت کودکان را تهدید می‌کند و احتمال بروز مشکلات زیر را افزایش میدهد.
- مشکلات رفتاری
- مشکل در توجه یا تمرکز
- مشکلات مرتبط با سلامت روان، مانند اضطراب یا افسردگی
- تضعیف عملکرد سیستم ایمنی
- افزایش احتمال ابتلا به مشکلاتی مانند دیابت یا چاقی
- افزایش خطر تصادف یا جراحت
آکادمی پزشکی خواب آمریکا میزان خواب مناسب برای کودکان ۴ ماهه تا ۱۸ ساله را به صورت زیر توصیه می‌کند.
- ۴ ماه تا ۱۲ ماه – ۱۲ تا ۱۶ ساعت
- ۱ تا ۲ سال – ۱۱ تا ۱۴ ساعت
- ۳ تا ۵ سال – ۱۰ تا ۱۳ ساعت
- ۶ تا ۱۲ سال – ۹ تا ۱۲ ساعت
- ۱۳ تا ۱۸ سال – ۸ تا ۱۰ ساعت
برای ایجاد یک محیط مناسب به منظور خوابیدن کودک از توصیه‌های زیر پیروی کنید.
- زمان خواب را تعیین کنید و سعی کنید تا حد امکان همیشه به آن پایبند باشید.
- یک برنامه‌ی روتین که آرام‌بخش باشد و به خوابیدن کمک کند، برای قبل از خواب مشخص کنید. به‌عنوان مثال، می‌توانید برای کودک کتاب بخوانید.
- اطمینان حاصل کنید که اتاق خواب فرزندتان تاریک، ساکت و دارای دمای مناسب است.
- مطمئن شوید که کودک کمی قبل از خواب فعالیت‌های پرانرژی انجام نمی‌دهد.
- شب‌ها به کودک غذاها یا نوشیدنی‌های سرشار از قند یا کافئین ندهید.
- برای زمان استفاده از وسایل الکترونیکی مانند تلویزیون، کامپیوتر یا بازی‌های ویدیویی قوانین مناسب مشخص کنید.
۱۰. برای سلامت روان کودک اهمیت قائل شوید
سلامت روان برای کودکان به اندازه‌ی بزرگسالان ضروری است. کودکان با سلامت روان مناسب در خانه، مدرسه و محیط‌های اجتماعی به‌خوبی عمل می‌کنند. بهبود سلامت روان از سنین پایین بسیار مهم است. چون بسیاری از بیماری‌های روانی مانند اضطراب و افسردگی می‌توانند در اوایل دوران کودکی شروع شوند. استراتژی‌های زیر به شما در بهبود سلامت روان فرزندتان کمک می‌کنند.
- درباره‌ی احساسات صحبت کنید. از صحبت کردن درباره‌ی احساسات با فرزندتان نترسید. این کار به کودک شما کمک می‌کند که نه تنها احساسات خود، بلکه احساسات دیگران را هم درک کند.
- از منفی‌گرایی دوری کنید. گاهی اوقات تربیت کودک ممکن است ناامید‌کننده باشد، اما سعی کنید از اظهارات منفی خودداری کنید. این نوع اظهارات می‌تواند شامل چیزهایی مانند نظرات طعنه‌آمیز یا تهدید باشد.
- عزت نفس فرزندتان را تقویت کنید. هنگام رسیدن به یک نقطه‌ی عطف جدید یا کسب یک موفقیت در مدرسه حتما او را تحسین کنید.
- اهداف را در نظر بگیرید. برای فرزندتان اهداف واقع‌بینانه تعیین کنید. تعیین اهدافی که با توانایی‌ها و خواسته‌های کودک مطابقت نداشته باشد، در او احساس بی‌کفایتی ایجاد می‌کند و اعتماد به نفسش را کاهش میدهد.
- دلگرم‌کننده باشید. همیشه فرزندتان را تشویق کنید تا بهترین کار را انجام دهد. علاوه بر این، زمانی که فرزندتان به انجام یک فعالیت جدید یا یادگیری یک چیز جدید ابراز علاقه می‌کند، از او حمایت کنید.
- قوانین و اصول را مشخص کنید. لازم است که کودک شما انواع رفتارهایی را که خوب نیستند، بیاموزد. با این حال، وقتی فرزندتان را تنبیه می‌کنید، مطمئن شوید که تنبیه منصفانه و سازگار با اشتباه او باشد.
- همبازی پیدا کنید. یافتن دوستان خوب و تعامل با آن‌ها به فرزند شما کمک می‌کند تا شبکه‌ی حمایتی خود را گسترش و مهارت‌های بین فردی را توسعه دهد.
بسیار مهم است که از علائم بالقوه‌ی مشکلات سلامت روان در کودکان آگاه باشید. بعضی از نمونه‌هایی که باید به آن‌ها توجه کنید در ادامه آورده شده‌اند.
- کاهش قابل‌توجه عملکرد در مدرسه یا فعالیت‌های فوق برنامه
- بی‌قراری، تحریک‌پذیری یا عصبانیت های مکرر
- کاهش تمایل به بازی کردن با سایر کودکان
- عدم علاقه به چیزهایی که قبلا او را خوشحال می‌کرد
- کم‌خوابی یا کابوس‌های مکرر
- کمبود انرژی
- تغییر اشتها
اگر درباره‌ی سلامت روان فرزندتان نگران هستید، بهتر است با فردی که به‌طور منظم با او در ارتباط است، به‌عنوان مثال معلم یا پرستار کودک، تماس بگیرید. همچنین می‌توانید از پزشک اطفال بخواهید که یک متخصص سلامت روان باتجربه در زمینه‌ی کودکان به شما معرفی کند.
